Emission radio : Une brève histoire de l’Espéranto (7) – Radio-elsendo : Mallonga historio de Esperanto (7)

– – –

Varsovio – La tombo de L. L. Zamenhof, kreinto de Esperanto

(Alklaku por grandigi – Cliquer pour agrandir)

– – –

HE07. Mallonga historio de Esperanto (7) – 07/06/17
La 1914a kastastrofo

(elsendo aŭdebla en la franca, kaj esperante – Tom kompilis dokumentojn) – Jean-Louis akceptas Michel Fontaine kaj Tom, arkeologiston, historiiston kaj lokan esperantiston, kiu prezentas kelkajn elsendojn pri historio de Esperanto.

Unu plia sekvo de la pariza malfeliĉa “fulmokongreso” en 1914: kio okazis al Zamenhof en ĉiuj tiaj cirkonstancoj ? Survoje al Parizo, kiel Polo, li kun la edzino retroviĝas en Kolonjo (Köln), t.e. en malamika germana lando, en la ĝusta momento de la militdeklaro. Ili provas retrajni al Pollando, sed jam tro malfruis ! Jam blokitis la landlimo ! Pere de Berlino, ili trajnas al Danio (tiame neŭtrala), kaj uzas “nordan vojon”: Svedio, Norvegio, kaj Sankt-Peterburgo. Jam fragiliĝis la sano de Zamenhof. Li mortos kiam nure 60jara, en 1917. Laŭ la movada “legendo” , lia ĉagreno kaŭzita de la milito neneglekte rolis en lia tro frua forpaso..

 

HE07. Une brève histoire de l’Espéranto (7) – 07/06/17
La catastrophe de 1914

Encore une conséquence du malheureux congrès-éclair de 1914 : et Zamenhof dans tout ça ? Polonais, il se retrouve avec son épouse à Cologne (Köln), en terre allemande ennemie, au moment de la déclaration de guerre. Ils essaient de prendre le train pour retourner en Pologne, mais trop tard ! La frontière était bloquée ! Via Berlin, ils se rendent au Danemark (alors pays neutre), puis prennent « la route du Nord » : Suède, Finlande, puis Saint-Petersbourg. La santé de Zamenhof est fragile. Il mourra à 60 ans en 1917. Selon la « légende » de la movado, le chagrin causé par la guerre joua un rôle non négligeable dans cette issue fatale…

– – –

– – –

Pluso : reta versio de la ekspozicio de Espéranto Bretagne kaj  Espéranto France

« La rolo de Esperanto dum la unua mondmilito » – PDF-formato – franca teksto.

Bonus : version internet de l’exposition de Espéranto-Bretagne et Espéranto France

« Le rôle de l’Espéranto pendant la première guerre mondiale – Format PDF

Partie 1 : l’espéranto et l’armée avant la guerre

• Partie 2 : la langue espéranto et la paix
• Partie 3 : 2-9 août 1914 Paris – congrès mondial d’espéranto
• Partie 4 : service de correspondance familiale
• Partie 5 : espéranto et prisonniers de guerre – propagande
• Partie 6 : appel aux diplomates
• Partie 7 : espéranto et Croix-Rouge
• Partie 8 : espéranto et Croix-Rouge (suite)

 

Emission radio : Une brève histoire de l’Espéranto (6) – Radio-elsendo : Mallonga historio de Esperanto (6)

– – –

(Alklaku por grandigi – Cliquer pour agrandir)

– – –

HE06. Mallonga historio de Esperanto (6) – 18/05/17
La 1914a katastrofo (sekvo)

(elsendo aŭdebla en la franca, kaj esperante – Tom kompilis dokumentojn) – Jean-Louis akceptas Michel Fontaine kaj Tom, arkeologiston, historiiston kaj lokan esperantiston, kiu prezentas kelkajn elsendojn pri historio de Esperanto.

La ukraina esperantisto Traĉevski finas sian traeŭropan itineron, kaj finfine hejmenrevenas. La karavano de germanaj esperantistoj al la pariza Universala Kongreso estis lastmomente nuligita. Sed kelkaj germanaj esperantistoj spertis ĉeeston en Parizo ĝuste post la militdeklaro… En la svisa sidejo de UEA, internacia koresponda servo inter esperantistoj ekorganiziĝas.

– – –

HE06. Une brève histoire de l’Espéranto (6) – 18/05/17
La catastrophe de 1914, suite…

L’espérantiste ukrainien Trachevsky achève son long périple à travers l’Europe, et rentre enfin à la maison…. La caravane des espérantistes allemands jusqu’au congrès universel de Paris a été annulée au dernier moment. Cependant quelques espérantistes Allemands ont fait l’expérience de se trouver à Paris après la déclaration de guerre. Au siège de UEA en Suisse, un service de correspondance internationale entre espérantistes commence à s’organiser. 

– – –

Emission radio : Une brève histoire de l’Espéranto (5) – Radio-elsendo : Mallonga historio de Esperanto (5)

– – –

HE05. Mallonga historio de Esperanto (5) – 04/05/17
La 1914a katastrofo (sekvo)
De Kievo ĝis Odeso

(elsendo aŭdebla en la franca, kaj esperante – Tom kompilis dokumentojn) – Jean-Louis akceptas Michel Fontaine kaj Tom, arkeologiston, historiiston kaj lokan esperantiston, kiu prezentas kelkajn elsendojn pri historio de Esperanto.

Traĉevski, ukraina esperantisto, post partopreno simbolan malfermon de la pariza 10a Universala Kongreso kaj ĝian tujan fermon kaùze de ĵusa militdeklaro,  ekkomencas longan kaj komplikan itineron por provi rehejmeniri en Ukrainion…

 

HE05. Une brève histoire de l’Espéranto (5) _ 04/05/17
La catastrophe de 1914, suite…
De Paris à Odessa

L’espérantiste Trachevsky, après avoir assisté à l’ouverture symbolique du 10ème congrès d’Espéranto à Paris, et à sa fermeture pour cause de déclaration de guerre, entame un périple long et compliqué, pour essayer de rentrer chez lui en Ukraine….

– – –

Emission radio : Une brève histoire de l’Espéranto (4) – Radio-elsendo : Mallonga historio de Esperanto (4)

– – –

(Alklaku por grandigi – Cliquer pour agrandir)

– – –

HE04. Mallonga historio de Esperanto (4) – 20/04/17
La 1914a katastrofo (sekvo)

(elsendo aŭdebla en la franca, kaj esperante – Tom kompilis dokumentojn) – Jean-Louis akceptas Michel Fontaine kaj Tom, arkeologiston, historiiston kaj lokan esperantiston, kiu prezentas kelkajn elsendojn pri historio de Esperanto.

Tom kunportas al ni tre interesan ateston de ukraina esperantisto, survoje al la 10a Universala Kongreso en Parizo.

Kievo, Vieno, Belforto, Parizo…, itinero de esperantisto pli kaj pli seniluzigita, kiu ĉeestas la inaŭguron, kaj la tujan fermon de la Kongreso. Li rimarkis « la patriotajn inklinojn » de kelkaj francaj esperantistoj, sed ankaŭ la interhelpon inter samideanoj.

HE04. Une brève histoire de l’Espéranto (4) – 20/04/17
La catastrophe de 1914, suite…

Tom nous livre le témoignage fort intéressant d’un espérantiste ukrainien qui était venu participer au 10ème Congrès Universel.

Kiev, Vienne, Belfort, Paris…, itinéraire d’un espérantiste de plus en plus désillusionné qui assiste à l’ouverture, et à la fermeture immédiate du Congrès. Il remarque les tendances « patriotiques » qui s’expriment chez certains espérantistes français, mais aussi, par ailleurs, l’entraide entre samideanoj…

– – –

(Alklaku por grandigi – Cliquer pour agrandir)

– – –

Emission radio : Une brève histoire de l’Espéranto (3) – Radio-elsendo : Mallonga historio de Esperanto (3)

– – –

– – –

HE03. Mallonga historio de Esperanto (3) – 06/04/17
La 1914a kastastrofo (sekvo)

(elsendo aŭdebla en la franca, kaj esperante – Tom kompilis dokumentojn) – Jean-Louis akceptas Michel Fontaine kaj Tom, arkeologiston, historiiston kaj lokan esperantiston, kiu prezentos kelkajn elsendojn pri historio de Esperanto.

La dekreto de ĝenarala mobilizado aperas en la tago mem de la malfermo de la 10a Universala Kongreso en Parizo. Multaj esperantistoj blokitiĝis en Francio. Se la germana « karavano » estis haltigita antaŭ sia atingo Parizon, la britaj esperantistoj renkontas amaran surprizon ricevi nenian akcepton de la francaj esperantistoj kaj trovi urbon sen disponeblaj taksioj.

Duobla puno ! « Mortigite en ovo » la Kongreso fariĝas ankaŭ grava financa problemo.

Post la paniko de la unuaj tagoj, la transportoj poiomete reorganiziĝas. La esperantistoj plu ĉeestantaj povas foriri en iom pli bonaj kondiĉoj. Restas doloro konscienciĝi, ke ili nun estas oficiale malamikoj, kontraŭ siaj pacaj idealoj…

 

HE03. Une brève histoire de l’Espéranto (3) – 06/04/17
La catastrophe de 1914, suite…

Le décret de mobilisation générale paraît le jour-même de l’ouverture à Paris du 10ème Congrès Universel d’Espéranto. Bien des espérantistes se retrouvent coincés en France. Si la « caravane » espérantiste allemande a été stoppée avant Paris, les espérantistes britanniques ont la mauvaise surprise de n’être pas accuillis dans les gares par les samideanoj français, et d’arriver dans une ville sans plus de taxis disponibles.

Le congrès tué dans l’oeuf est aussi, bien entendu, un grave problème financier.

Après la panique des premiers jours, les transports se remettent en place peu à peu. Les espérantistes encore présents peuvent alors repartir dans des conditions un peu meilleures. Reste la douleur de se savoir maintenant officiellement ennemis, malgré les idéaux de paix…

– – –

Emission radio : Une brève histoire de l’Espéranto (2) – Radio-elsendo : Mallonga historio de Esperanto (2)

– – –

(Alklaku por grandigi – Cliquer pour agrandir)

– – –

HE02. Mallonga historio de Esperanto (2) – 27/03/17
La 1914a kastastrofo

(elsendo aŭdebla en la franca, kaj esperante – Tom kompilis dokumentojn) – Jean-Louis akceptas Michel Fontaine kaj Tom, arkeologiston, historiiston kaj lokan esperantiston, kiu prezentos kelkajn elsendojn pri historio de Esperanto.

La 1914a pariza Universala Kongreso jam montriĝas kiel escepta evento. 3683 esperantistoj pretis kunveni !… Je la malfermo de la Kongreso, en la mateno de la 1a de aŭgusto, ĉio estis normala. Ĉirkaŭ tagmezo, oni ekmencias pri la internacia situacio. Je la 17a, oni informiĝas, ke la dekreto de ĝenerala mobilizado de francaj armeoj aperis antaŭ unu horo…

Ĉiuj panike provas reveni hejmen. Inter popolamasoj, kiuj troplenigis la staciojn, multaj esperantistoj ne parolis france…kaj… inter ili, iuj jam fariĝis malamikoj, sekve de la dekreto de mobilizado.

Nur en tiu momento, atingas Parizon britaj esperantistoj, kiuj ne komprenas, kio okazas en Francio, kaj kial la stacioj invaditaj preskaŭ ne plu havas siajn laboristojn ! La 2an de aŭgusto, je la 5a matene, afiŝoj aperas, avertante fremdulojn foriri antaŭ la venontaj 24 horoj, aŭ informi la policistojn pri sia fiksa adreso.

La situacio rapide fariĝas danĝera por Germanoj. La francaj esperantistoj kompreneble helpos al siaj samideanoj…

 

HE02. Une brève histoire de l’Espéranto (2) – 27/03/17
La catastrophe de 1914

Le Congrès Universel d’Espéranto de 1914 à Paris s’annonce comme un événement exceptionnel. Il devait réunir… 3683 espérantistes !… A l’ouverture du congrès, le matin du 1er août 1914, tout était normal. Vers midi, on commence à discuter de la situation internationale. A 17 heures, on apprend que le décret de mobilisation générale des forces armées françaises est paru une heure plus tôt…

Tout le monde a essayé de rentrer chez soi. Parmi les foules qui encombraient les gares, beaucoup d’espérantistes ne parlaient pas Français, et… parmi eux certains venaient d’acquérir la qualité d’ennemi, suite à la parution du décret de mobilisation.

A ce moment arrivent seulement à Paris les espérantistes britanniques, qui comprennent mal ce qui se passe en France, et pourquoi les gares surpeuplées sont presque désertées de leurs employés ! Le 2 août à 5 heures du matin, des affiches sont collées, sommant les étrangers de partir dans les 24 heures, ou de donner une adresse fixe au commissariat.

La situation devient vite dangereuse pour les ressortissants allemands. Les espérantistes français aideront bien sûr leurs samideanoj allemands.

– – –